L-karnityna
Karnityna (L-karnityna) to organiczny związek chemiczny, który jest syntetyzowany w wątrobie, nerkach i mózgu z aminokwasów lizyny i metioniny i pełni rolę w transporcie kwasów tłuszczowych z cytozolu do mitochondriów. Naturalna karnityna jest L stereoizomerem i tylko L-karnityna wywiera działanie biologiczne, dlatego w tej postaci powinna być obecna w codziennej diecie lub podawana jako suplement.
Nazwa karnityny pochodzi stąd, że po raz pierwszy wyizolowano ją z mięśni (nazwa od łac. carnus - mięso) w 1905 roku. Początkowo nazywano ją witaminą BT ponieważ jej brak w pożywieniu prowadził do gromadzenia tłuszczu u larw Tenebrio molitor. Ponieważ karnityna u człowieka pochodzi z dwóch źródeł: jest syntetyzowana i dostarczana z pożywieniem, bywa nazywana substancją witaminopodobną. Głównym źródłem karnityny w żywności są mięso i przetwory mleczne. Najbogatsze w karnitynę są baranina, wołowina, wieprzowina i ryby. Mniej L-karnityny zawiera mięso z drobiu. Pokarmy pochodzenia roślinnego (warzywa, owoce) zawierają tylko śladowe ilości karnityny.
Dzienne zapotrzebowanie zdrowej, dorosłej osoby na karnitynę wynosi średnio 15 mg. Synteza wynosi 11–34 mg karnityny dziennie, a z dietą dostarczane jest codziennie średnio 20–200 mg. U wegetarian ilość karnityny w pożywieniu jest dużo mniejsza i wynosi ok. 1 mg/dzień. Karnityna nie podlega metabolizmowi. W nerkach ulega filtracji w kłębuszkach nerkowych, a następnie prawie w całości wchłaniana zwrotnie w kanalikach nerkowych. U osób zdrowych na ogół nie stwierdza się niedoboru karnityny. Synteza i codzienna dieta zapewnia potrzeby organizmu. Jednakże niedobory karnityny mogą pojawiać się u osób niedożywionych, przy nieprawidłowej, ubogiej diecie, u wegetarian, a także w schorzeniach nerek czy wątroby.
Funkcje karnityny
L-karnityna spełnia funkcje transportowe wobec kwasów tłuszczowych o długich łańcuchach, które przekazywane są do mitochondriów, gdzie ulegają przemianom, w wyniku których powstaje energia niezbędna do prawidłowego funkcjonowania komórek organizmu. L-karnityna również bierze udział w usuwaniu z mitochondriów średnio- i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, mających w nadmiarze działanie toksyczne. Zdolność L-karnityny do przyłączania grup acylowych pozwala na wypełnianie roli w procesach detoksykacyjnych. Inne funkcje L-karnityny to: transport z peroksysomów produktów utleniania kwasów tłuszczowych o bardzo długim łańcuchu do mitochondriówutrzymanie w komórkach odpowiedniego stosunku acetylo-CoA do CoAdonor grup acetylowych w biosyntezie neuroprzekaźnika – acetylocholiny.
Skutki niedoboru karnityny
Osłabienie i/lub zaniki mięśni szkieletowych (miopatia)niewydolność mięśnia sercowego (kardiomiopatia).
Zastosowanie lecznicze karnityny
niewydolność krążenia
choroba wieńcowa
kardiotoksyczne działanie leków onkologicznych
miażdżyca naczyń obwodowych
uszkodzenia mięśni
dializoterapiapomocniczo w leczeniu otyłości
pomocniczo w leczeniu zaburzeń lipidowych
pomocniczo w chorobie Alzheimera
pomocniczo w AIDS
Suplementacja
Nie ma ustalonych dawek L-karnityny, zwykle zaleca się 100 mg-2 g na dobę. Suplementację zaleca się u: wegetarian, stosujących forsowny trening, pracujących ciężko fizycznie.
Działania niepożądane
Chociaż stosowanie L-karnityny może w niektórych przypadkach spowodować dolegliwości ze strony układu pokarmowego (nudności, bóle brzucha, biegunka) to na podstawie badań klinicznych można stwierdzić, że karnityna jest substancją dobrze tolerowaną i bezpieczną. Nie jest mutagenna, kancerogenna i teratogenna. Nie stwierdzono negatywnego wpływu dużych dawek karnityny na rozwijający się płód u zwierząt i brak dowodów na jej szkodliwe działanie na rozwój płodu u ludzi. Brak dotąd ostatecznej oceny toksyczności L-karnityny w długoterminowym stosowaniu.
